Jaap Snijder en Marcelo Gimenes zijn lyrisch over de natuur. Over bloemen, bomen, vogels en insecten. Bij hun woning in het Zeeuwse Zierikzee, een rijksmonument, hebben de heren een ommuurde tuin van zo'n 210 vierkante meter. Maar we gaan niet op tuinbezoek. We komen voor hun bijzondere ambacht: handgeschilderd behang.

Uit het atelier van Snijder&Co in Zierikzee komen unieke creaties die de wanden van particulieren, buitenplaatsen en musea sieren. Zelf beschouwen ze die niet als kunst met een grote 'K'. 'Behang schilderen is een ambacht. Je kunt het eventueel decoratieve kunst noemen.' Jaap Snijder (59) verdiende vroeger zijn sporen als graficus en kunstschilder. Marcelo Gimenes (57), geboren in Brazilië, was werkzaam als interieurontwerper en kunstenaar. Hun paden kruisten elkaar en ze werden zowel privé als beroepsmatig een duo.

Marcelo: 'Ons huidige beroep is eigenlijk ontstaan doordat ik als interieurontwerper graag behang wilde gebruiken, maar ik kon niet vinden wat ik zocht. In 2010 was de trend modern, steriel, abstract. Toen zijn we samen behang gaan ontwerpen en dat grapje is een beetje uit de hand gelopen.' Jaap vult aan: 'De rode draad in ons werk is vanaf dag één dat het de natuur centraal stelt, met bloemen, insecten en vogels. Dat komt echt vanuit onze persoonlijke voorliefde, omdat wij lyrisch zijn over bloemen en planten en kleine dieren en insecten, en over hoe je die kunt weergeven. Toen we in Rotterdam woonden, had ik geen tuin of balkon, en Marcelo alleen een balkon.' Marcelo: 'Dat stond uiteraard helemaal vol met bloemen en planten. Misschien was dat ook wel een reden voor ons behang; onze drang om met de natuur bezig te zijn, je er toch mee te omringen, ook al heb je geen tuin.'

Jaap: 'Het eerste behang dat we maakten voor ons atelier in een oude meisjesschool in Rotterdam was een panorama van een typisch Hollands polderlandschap, met riet, lisdodden, fluitenkruid en vogels.' Marcelo: 'We hebben ook heel sterk het besef dat wat wij nu schilderen, een bijtje of bloemetje, straks uitgestorven kan zijn. Heel eng!'.

'We houden van de natuur in haar pure vorm, maar het is niet per se realistisch wat wij schilderen. Het is een eigen interpretatie. Je kunt de natuur toch niet evenaren, die is zó mooi... We maken onze eigen wereld, we spelen met kleuren en composities. We zijn steeds in ontwikkeling, we hebben nog een verlanglijst van planten en bloemen die we nog niet goed voor elkaar krijgen. Neem de roos: hoe zorg je ervoor dat die niet als een roze of witte vlek op de muur oogt? Een vogeltje moet wel kloppen natuurlijk, herkenbaar zijn. Bloemen en planten zijn iets vergeeflijker, maar we proberen ze altijd zo natuurgetrouw mogelijk weer te geven.'

Naast de behangschilderingen die ze in eerste instantie voor zichzelf maakten, begonnen ze hun eigen behanglijn onder de naam Snijder&Co. 'We vonden het een interessante manier om met verschillende technieken te werken en behang met natuurlijke motieven voor een groter publiek beschikbaar te maken. We schilderen ze eerst en met de computer destilleren we daar een patroon uit', vertelt Jaap. Marcelo vult aan: 'Wij hechten beiden aan duurzaamheid en maken ons grote zorgen over de teloorgang van de natuur. Daarom kiezen we de motieven zó dat de banen van het hoogwaardig vliesbehang al vanaf drie banen per baan bij ons te bestellen zijn. Dan blijven de consumenten niet met restmateriaal zitten.'

Een bezoek aan Oud-Amelisweerd in 2014 was een eye-opener. In het uit 1770 daterende landhuis in Bunnik, dat is opengesteld als museum, bevindt zich een unieke collectie historisch behang. In de vertrekken vind je achttiende-eeuws beschilderd behang uit Kanton. Jaap: 'Vooral de Oud-Hollandse kamer sprak tot onze verbeelding. Een hele kamer met op linnen geschilderd behang van een arcadisch landschap door Jan Augustini. Een prachtig panorama!'

Voor de heren aanleiding zich te verdiepen in de geschiedenis van de behangschilderkunst. 'Een kamer in het rond', zoals een interieur met een panoramisch handbeschilderd behang op alle wanden en zelfs op de deuren, blijkt een typisch Nederlands fenomeen te zijn. 'Ontstaan aan het begin van de achttiende eeuw, een tijd waarin men de natuur waardeerde, maar die toch liever niet inging. Dat was gevaarlijk en vies. Marcelo en ik bezochten regelmatig zijn vaderland, waar we genoten van de overweldigende natuur.

Toen kregen we opdrachtgevers die ook een band met Brazilië hadden en gingen we weer op onderzoek. We ontdekten het werk van de kunstenaars Frans Post en Albert Eckhout die de flora en fauna in de toenmalige Nederlandse kolonie Pernambuco vastlegden. Dat werd in 1648 gepubliceerd in het boek Historia Naturalis Brasliae. Daardoor lieten wij ons inspireren.'

Een van hun meest bijzondere opdrachten is dan ook die voor Huize Vennebroek in Drenthe. 'De bewoners zijn architectuurhistorici en werken onder andere aan herbestemming van Nederlands cultureel erfgoed in Pernambuco. 'Het was een uitdaging omdat het een kamer in het rond moest worden, maar ook vanwege het uitbeelden van de specifieke flora en fauna en de zeer gevarieerde landschappen, van een rivierdelta tot een woestijnachtige kust. Deze moeten bij een kamer in het rond op een logische wijze in elkaar overgaan, rekening houdend met de plaatsing van de gewenste dieren op de juiste plek en in de juiste verhouding. En met de stijl van het huis, de verschillende perspectieven, lichtinval, deuren en andere elementen in de ruimte.'

Het is een panorama geworden met onder andere palmbomen, vruchten, papegaaien, een miereneter, gordeldier, schildpad en een capibara. Een tropisch tafereel, met ramen die uitzicht bieden op een typisch Hollands landschap. Er ging maar liefst vier jaar voorbereiding aan vooraf. De creaties van Snijder&Co kunnen overigens zowel aan de wand worden betengeld of in een frame worden opgehangen. Het resultaat in Huize Vennebroek is betoverend, subtiel en rustgevend tegelijkertijd. 'Daarom noemen we ons werk ook een ambacht en geen kunst. Het gaat uiteindelijk om de manipulatie van een ruimte. Geschilderd behang geeft een kamer een heel ander perspectief, zuigt je de ruimte in of neemt je vanzelfsprekend mee naar het volgende vertrek.'

Jaap Snijder en Marcelo Gimes maken in overleg met de opdrachtgever eerst een lijst van elementen die in het behang moeten komen. Daarna volgen er schetsen, een maquette en in het geval van Huize Vennebroek ook nog een proefstuk op ware grootte. 'Dat hebben we ter plekke opgehangen om te kijken of het geheel klopte.' Daarna volgt het schilderwerk, dat enorm arbeidsintensief en echt teamwork is. Gelukkig is de één is linkshandig en de ander rechtshandig, zodat ze elkaar niet snel in de weg zitten als ze samen aan een doek bezig zijn. In één vierkante meter doek, papier of shantung zijde gaat zo'n vijfentwintig tot dertig uur werk zitten. 'Dan kunnen we ons geen vrije interpretatie of experimenten meer permitteren. Het is echt een ambacht, op basis van de gemaakte schetsen een stappenplan te volgen, geen vrije kunst.'

Dat principe passen ze ook toe tijdens de intieme workshops die ze in hun atelier in Zierikzee geven. 'Er doen zowel leken, die nog nooit een kwast in hun hand hebben gehad, als ervaren schilders aan mee. Grappig genoeg doen de leken het regelmatig beter, omdat we ze stap voor stap, methodisch meenemen. De meer geoefenden moeten dan leren los te laten.' Het atelier heeft hoge plafonds waar katrollen aan hangen, zodat Jaap en Marcelo op ergonomische wijze zeer gedetailleerd kunnen werken. Is er ook wel eens iets misgegaan bij een opdracht? Jaap: 'We dachten een keer een mooie opdracht te hebben. Maar halverwege bleek de klant eigenlijk niets met natuur te hebben. Hij hield van urbanisatie. Een tafereel met een speedboot en een vliegtuig leek hem wel mooi. Dat is dus niet doorgegaan. Zonder natuur is er niks!'

Ambachtelijk beschilderd behang was tussen +/- 1700 en 1810 mateloos populair bij de Nederlandse elite en gegoede burgerij. Aan het eind van de zeventiende eeuw kwam vanuit Frankrijk het idee overwaaien dat een interieur één artistiek geheel moest zijn, een 'Gesamtkunstwerk'. Versailles, en later de Parijse hôtels, waren invloedrijke voorbeelden. De Fransman Daniël Marot kwam in 1685 naar Nederland en ontwierp het interieur (en de tuinen) van Paleis het Loo. Van stoelen en pronkbedden tot lambriseringen en plafonds. Voor die laatste elementen werkte hij samen met de uit Luik afkomstige schilder Gerard De Lairesse. Op groot formaat geschilderde landschappen, geïntegreerd in een lambrisering, deden hun intrede. In 1707 publiceerde De Lairesse zijn Groot Schilderboek, waarin hij een theoretische basis voor deze landschapsschilderkunst formuleerde. Zijn aanbevelingen vonden gretig navolging. Aan de Amsterdamse grachten, maar ook elders in het land, werden kamers ingericht met geschilderd behang dat vaak het Hollandse landschap als onderwerp had. In Amsterdam alleen al werkten rond 1760 ruim driehonderd man in behangselfabrieken. Zij genoten niet de status van kunstenaar, maar werden gezien als ambachtslieden. Tijden en smaken veranderden. In 1826 sloot de laatste behangselfabriek de deuren.